مالیات بر ارث
نویسنده : خانم شمیم واعظ قائمی
مالیات بر ارث چیست ؟؟
مالیات بر ارث یکی گام های اجباری پس از فوت شخص متوفی است که وراث پس از فوت متوفی با آن مواجه شده و در اثر ناآگاهی به قوانین، آن را سهل گرفته و عواقب و پیامد های آن دامن گیر وراث میشود.
حال آنکه مالیات بر ارث چیست و وراث به ترتیب چه اقداماتی باید انجام دهند را باهم مورد بررسی قرار میدهیم.
مالیات بر ارث یکی از انواع مالیات مستقیم است که در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، به دارایی‌های وراثتی متوفی اعم از منقول و غیر منقول تعلق می‌گیرد.
بر اساس آخرین قانون مالیات بر ارث در ایران، وراث موظفند بلافاصله پس از فوت متوفی، فهرستی از اموال و دارایی‌های متوفی را به همراه تخمین ارزش آنها تهیه کرده و ضمیمه ی اظهارنامه مالیات بر ارث تنظیم شده، به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه کنند.
فهرست تهیه شده از اموال باید شامل تمامی اموال ثبتی، غیر ثبتی و هرگونه بدهی و دین متوفی باشد؛ لازم به ذکر است مطابق قانون بدهی ای که متوفی به وراث خود دارد اگر مدارک و ادله کافی برای اثباتش وجود داشته باشد بعد از بررسی هیات مالیاتی حوزه مربوط و تایید اصالت بدهی توسط آن، میتواند در فهرست اموال جزء بدهی های متوفی اعلام گشته و از ماترک متوفی کسر گردد.
اموال قید شده در فوق که مشمول مالیات بر ارث می باشند عبارتند از کلیه ماترک واقع در ایران یا خارج از ایران اعم از اموال منقول و غیر منقول و مطالبات قابل وصول و حقوق مالی پس از کسر هزینه کفن و دفن در حدود عرف و عادت و واجبات مالی و عبادی در حد قواعد شرعی و دیون محقق متوفی؛ از مهم ترین دیون محقق مطرحی می توان مهریه، نفقه ایام عده و حقوق و مزد کارگر را نام برد چرا که این دیون بر پرداخت دیون مالیاتی مقدم هستند.
پس از لیست اموال مشمول مالیات نوبت به تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیاتی توسط وراث (منفردا یا مجتمعا)، ولی، قیم، امین یا وکیل مالیاتی هر یک از آنها میرسد، اظهارنامه ی مالیات بر ارث با توجه به لیست اموال تهیه گشته و طبقه وراث تکمیل می شود و ضمیمه به اسناد و مدارک صلاحیتدار به حوزه مالیاتی مربوطه ارسال میشود که در ذیل موارد و نکات ضروری به تفضیل شرح داده میشود.
به جهت اظهار، اظهارنامه مالیاتی ابتدا باید حوزه مالیاتی مربوط به آن را شناخت.
حوزه مالیاتی صلاحیتدار در خصوص ارث، حوزه ای است که آخرین اقامتگاه قانونی متوفی در محدوده آن واقع بوده است، اگر متوفی در ایران مقیم نبوده حوزه مربوط در تهران خواهد بود.
دسته بندی وراث در قانون مالیات های مستقیم ایران به سه طبقه تقسیم شده است که میزان مالیات پرداختی هر دسته نیز متفاوت است.
- وراث طبقه اول که عبارتند از: پدر، مادر، زن، شوهر، فرزندان و فرزندان فرزندان
- وراث طبقه دوم که عبارتند از :اجداد، برادر، خواهر و فرزندان آنها.
- وراث طبقه سوم که عبارتند از :عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آنها.
پس از شناخت حوزه مالیاتی و طبقه بندی وراث باید مالیات متعلقه به اموال منقول و غیر منقول و میزان هریک را مورد بررسی قرار داد.
مالیات بر ارث میزان و نرخ ثابتی ندارد و همان طور که گفته شد با توجه به میزان و نوع دارایی متوفی و مطابق با طبقه وراث بررسی و محاسبه می شود و طبیعتا مالیات ارث هر متوفی با توجه به تعداد وراث، اموال و میزان دارایی های تحت مالکیت متوفی تعیین می گردد و با شخص دیگر متفاوت است؛ که در جدول زیر لیستی از اموال معرفی گشته و درصد مالیات پرداختی هر طبقه را مورد بررسی قرار میدهیم.
نکته ی حائز اهمیت در قانون مالیات آن است که تاریخ فوت متوفی در نرخ محاسبه مالیات موثر میباشد، جدول ارائه شده در ذیل بر اساس نرخ و درصد تعیین شده مطابق با آخرین تغییرات قانون مالیات بر ارث میباشد.
مطابق قانونی بخشی از اموال متوفی مشمول پرداخت مالیات بر ارث نمیشوند که عبارتند از :
- وجوه بازنشستگی، وظیفه
- پس انداز خدمت
- بیمه های اجتماعی از قبیل بیمه عمر، خسارت فوت، دیه و موارد مانند آن که یکجا یا به صورت مستمر به ورثه پرداخت می گردد
- مطالبات و وجوه معوقه کارگر و کارمند اعم از خسارت اخراج، بازخرید خدمت، مرخصی های استفاده نشده و موارد مانند آن
- محل سکونت و اثاث منزل مسکونی متوفی
- اموال وقف گشته به موسسات دولتی
- وراث طبقات اول و دوم نسبت به ماترک شهدا
بخش دیگری از معافیت های مالیات بر ارث در پرونده های مالیاتی بررسی شده و موارد قابل اتخاذ با توجه به ورثه متوفی و لیست اموال و ماترک متوفی توسط وکلای مالیاتی مورد استفاده قرار میگیرند.
در این مرحله پس از بررسی های انجام شده و تکمیل و ارسال اظهارنامه به حوزه مالیاتی مربوط، ممیز مالیاتی پرونده زیر نظر سرممیز پرونده را بررسی کرده و در صورتی که جمع ارزش اموال اظهارشده در اظهارنامه با ارزش تعیین شده ی همان اموال توسط ممیز بیش از 15% اختلاف نداشته باشد، ممیز مربوطه اظهارنامه را قطعی تلقی کرده و ظرف شش ماه به مودی اعلام و ابلاغ مینماید.
در صورتی که اختلاف ارزش اموال بیش از 15% باشد، ممیز مربوط مطابق قانون و نظر کارشناسان رسمی ارزش اموال را اعلام و بر اساس آن مالیات متعلقه را به مودی اعلام و ابلاغ می نماید.
چنانچه وراث یا نماینده قانونی آنها و سایر کسانی که مطابق قانون مکلف به دادن اظهارنامه هستند از تسلیم اظهارنامه خودداری نمایند و یا در فرجه ی زمانی قانونی نسبت به تسلیم اظهارنامه اقدام ننمایند یا قسمتی از اموال را در اظهارنامه اعلام نکنند، ممیز باید مطابق قانون مالیات متعلق را تشخیص و به مودی ابلاغ کند.
هرگاه وراث ظرف مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ کتبی ممیز مالیاتی، از ارائه لیست اموال به منظور ارزیابی خودداری نمایند ممیز مالیاتی میتواند راسا نسبت به تعیین بهای اموال متوفی اقدام نمایند.
در صورتی که به موجب حکم دادگاه، با استناد به حقوق مالی متوفی، مالی به ورثه برسد، مدیران دادگاه ها مکلف هستند رونوشت حکم را به حوزه مالیاتی مربوطه ارسال نمایند و در صورتی که مالیات آن در گذشته مورد وصول قرار نگرفته باشد، ممیز مربوط اقدام به مطالبه نماید.
چنانچه پس از قطعیت مالیات ارث، اسناد و مدارک تازه ای مبنی بر اموال یا بدهی های متوفی ارائه گردد که در محاسبه مالیات موثر باشد، پرونده ی مذکور به هیئت حل اختلاف مالیاتی ارجاع و مطابق رای هیئت اقدام میشود.
تمامی بانک ها، شرکت ها، موسسات و اشخاصی که اموالی از متوفی نزدشان داشته باشند مکلفند ظرف یک ماه از تاریخ اطلاع از فوت متوفی، صورت آن اموال اعم از وجوه نقد، سفته، جواهر، سهام یا سهم الشرکه و … متعلق به متوفی را تنظیم و به حوزه مالیاتی محل تسلیم نمایند و در برابر آن اموال تا پیش از پرداخت مالیات بر ارث مسئول و معذور می باشند، چرا که به فرض مثال اگر کارمند بانکی وجوه و سپرده های متوفی را قبل از پرداخت مالیات بر ارث و بدون حکم دادگاه به وراث تقدیم نماید و از موارد قانونی تخلف نماید، معادل ارزش مالی که نزد بانک بوده، با وراث نسبت به پرداخت مالیات و جرایم آن مسئولیت تضامنی داشته و مشمول جریمه ی معادل پنج درصد ارزش مال نیز خواهد بود.
در مورد مثال فوق کارمند متخلف، شرکاء و معاونان وی در تخلف نیز مسئولیت تضامنی خواهند داشت.
با احتساب تمامی موارد فوق، تهیه لیست اموال، تقدیم اظهارنامه به حوزه مالیاتی، بررسی های ممیز مالیاتی و قطعی شدن مالیات و تایید وراث و عدم اعتراض بر مالیات بریده شده، به مرحله ی پرداخت مالیات رسیدیم.
حال اگر مودی قادر به پرداخت مالیات قطعی نباشد، همانند قانون مدنی، شرایط اعلام اعسار در سازمان امور مالیاتی محیا می باشد؟
بله چنانچه مودی اعلام ناتوانی در پرداخت مالیات بریده شده را داشته باشد و ممیز مالیاتی ضمن بررسی های صورت گرفته، موضوع مورد ادعا را تایید نمود، ممیز مطروحه می تواند در شرایطی مالیات قطعی گشته را تقسیط نموده و همچنین مودی نیز نهایتا ظرف سه سال از موعد قطعی گشتن مالیات نیز باشد آن را پرداخت نماید.
نهایتا تنظیم این مقاله در راستای شناخت هرچه بیشتر قانون مالیات بر ارث و تاکید بر نکات و موارد اهم آن بوده است؛ چرا که عدم آگاهی نسبت به قوانین موجود می تواند صدمات جبران ناپذیری به همراه داشته باشد.
